Όσοι παρακολουθούν την ενδιαφέρουσα συζήτηση για την ύπαρξη ή μη μιας «λογοτεχνίας της κρίσης», θα συμφωνήσουν πως οι απόψεις και η ένταση με την οποία εκφράζονται θυμίζουν πως βρισκόμαστε σ’έναν τόπο όπου το πάθος αποτελεί το βασικό χαρακτηριστικό της ύπαρξής μας. Η συζήτηση για τη «λογοτεχνία της κρίσης» καταλήγει συχνά, για την ώρα, σε παθιασμένη συζήτηση για την «κρίση της λογοτεχνίας» στη χώρα μας και αλλού. Για παράδειγμα, ο Δημ. Κωστόπουλος στο ενδιαφέρον άρθρο του για το θέμα αυτό (The books’ journal, 9-6-2015), αναφερόμενος σε πολλές προσπάθειες σχετικά με την οριοθέτηση μιας τέτοιας λογοτεχνίας σημειώνει, μεταξύ άλλων, και την αυστηρότερη άποψη του Δημοσθένη Κούρτοβικ για την ήττα της εγχώριας λογοτεχνίας σε αυτή την περίοδο. Κι αυτό «γιατί η καταρράκωση της χώρας δεν δημιούργησε την ανάγκη για επεξεργασία αυτής της εμπειρίας με την συνδρομή της λογοτεχνίας ή και για την ανύψωση του ηθικού, όπως σε παλιότερες εποχές, …».
Δύσκολο να διαφωνήσει κανείς με την άποψη αυτή, παρά την υπέρμετρη αυστηρότητά της, είναι όμως ενισχυτική της ανάδειξης των εξαιρέσεων στις λογοτεχνικές προσπάθειες που αντλούν στοιχεία από την πολύπλευρη και πολύχρονη ελληνική κρίση. Η λογοτεχνική παρουσία του Δημ. Μαγριπλή, γνωστή και στο αργολικό κοινό*, εντάσσεται στις εξαιρέσεις οι οποίες, ξεπερνώντας την καταγραφή και την περιγραφή, οδηγούνται στην επεξεργασία της εμπειρίας, στάδιο βασικό για την ανύψωση του ηθικού και την εμψύχωση ώστε να αναληφθεί μια νέα συνειδητή πορεία προς την αυτογνωσία και την πολιτισμική δημιουργία.
Τα καναπεδάκια της ανεργίας, ένα σύνολο από 23 μικροδιηγήματα, παρακολουθούν την πορεία δεκαετιών σταδιακής καταρράκωσης αξιών, θεσμών, ασύδοτης καθημερινότητας και κοινωνικής ζωής που δύσκολα υπακούει σε κάποιο ρυθμιστικό πλαίσιο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων. Οι εικόνες του Δημήτρη, παρ’ ότι γνωστές, σχεδόν βιωματικές σε όλους μας, παρουσιάζονται με τέτοια ένταση που σε ξεσηκώνουν. Μοιάζει να είναι «άγνωστη ύλη» ενός χιλιοεπαναλαμβανόμενου μαθήματος που αδυνατούμε να το μάθουμε ή να κατανοήσουμε τη βαθύτερη λογική του μένοντας συνέχεια… ανεξεταστέοι! Η γλώσσα του είναι αιχμηρή στην καταγγελτική της διάσταση, αναλυτική στις παρουσιάσεις της και απολαυστική στην ειρωνική της διάθεση. Ενσωματώνει στις εικόνες του συμβολισμούς και νοήματα για μια ζωή που μας διαφεύγει, μια καθημερινότητα ακατανόητη, χωρίς περιεχόμενο με μόνιμο το άγχος του κωδικού και του κλειδάριθμου που επιτρέπουν στον άνθρωπο να υπάρχει όταν καταφέρνει να αγοράζει κάτι… να καταναλώνει ελάχιστα ή να έχει την αίσθηση ότι το κάνει! Η «επιστροφή στη χώρα της αφθονίας» ξεπηδά, για τους έχοντες ανάμνηση, από τις μεγάλες δημιουργίες όπως το «Κουρδιστό πορτοκάλι», την «Οδύσσεια 2004» κ.α. Όμως η επιστροφή «στη δική μας γη, στη ζωή των αισθήσεων», δημιουργεί ερωτηματικά ως προς την αξία της καθώς όλα έχουν αλλάξει και λειτουργούν σε ένα μικροεπίπεδο αποπνικτικό στο οποίο φαίνεται να είναι αδύνατη η αναπαραγωγή και η εξέλιξη. Είμαστε όλοι στείροι χωρίς να μας ενδιαφέρει τίποτα άλλο παρά μόνο η επιβίωση (σ. 121, «Αποικία»). Η πλήρης εικόνα εκφυλιστικού συνδρόμου σε μια κοινωνία που έχασε κάθε σημείο προσανατολισμού. Θάνατος!
Μεταξύ των μικροεπιπέδων υπάρχει ο συνδετικός κρίκος των «θεσμικών». Όλων εκείνων που (απ)ασχολούνται με τα κοινά! Των πολιτικών, των Γενικών Γραμματέων, των λογής υπευθύνων που διατηρούν την υψηλή κυριότητα των ιδεών για τη σωτηρία του τόπου («Πράσινα άλλογα») και την επικαρπία του κέρδους από τη δουλική εργασία των χιλιάδων μυρμηγκιών στα διάφορα μικροεπίπεδα. Οι «θεσμικοί»! Θυμήθηκα την απάντηση εκπροσώπου Δήμου σε κάποια παρουσίαση βιβλίου όταν διαμαρτυρήθηκα για τον αριθμό και το περιεχόμενο των… «χαιρετισμών»: δεν μπορείς να αγνοήσεις του θεσμικούς και να μη δώσεις το λόγο!
Τα καναπεδάκια της ανεργίας είναι η τζάμπα «προσφορά» των θεσμικών που βύθισαν μια πάμπλουτη χώρα στην απόγνωση και τώρα δίνουν δημόσια μαθήματα καταπολέμησης της συλλογικής κατάθλιψης! Ο Δημήτρης ποτέ δεν χώνεψε τα καναπεδάκια, όπως και τους… «θεσμικούς», γι’αυτό κατατάσσεται στην συμπαθή τάξη των ανέργων για τους οποίους αγωνιούν και εργάζονται οι θεσμικοί! Όλοι οι θεσμικοί… γιατί η κρίση απέδειξε πως είχαμε μια στρεβλή εικόνα του πραγματικού κόσμου. Στο «Προοδευτικό αφεντικό» η αιχμηρή ειρωνεία του Δημήτρη βγάζει στο φως της μέρας την εικόνα αυτή. Εγκαταλείπει το γιαπί που δούλευε με αφεντικό «Ελληνάρα» από εκείνους που θέριεψαν στη δημοκρατία και το σοσιαλισμό της μεταπολίτευσης και έχουν άποψη για την πολιτική, την πρόοδο, το δίκιο του εργάτη, ενώ ταυτόχρονα και μουλωχτά στηρίζουν με κάθε τρόπο τους μηχανισμούς του «μέσου», της αναξιοκρατίας και της αρπαχτής. Γράφει στο τέλος: «Μάζεψα την οργή μου και μπήκα στο φούρνο. Ζητούσαν υπάλληλο, και ευτυχώς το αφεντικό ούτε Έλληνας ήταν ούτε προοδευτικός απ’ ό,τι κατάλαβα. Για πρώτη φορά πληρώθηκα τα νόμιμα και, φυσικά, τα χέρια μου έγιαναν από την καταπόνηση».
Μικροϊστορίες, μικροκοινωνίες, μικροχρόνοι, μικροαστισμοί… Ο Δημ. Μαγριπλής καταπιάνεται να αναδείξει πρόσωπα και μηχανισμούς σε μια κοινωνία -τη δική του κοινωνία – που μοιάζει να χάνει το χρόνο της ιστορίας και να επιβιώνει μόνο στα στενά όρια της μικρο-ιστορίας της. Ο συγγραφέας δεν καταγράφει μόνο εικόνες μιας καταρρακωμένης χώρας, αλλά αφήνει να διαφανεί το σημάδι της ανάτασης. Η θρυαλλίδα που μπορεί να τα αλλάξει όλα! Μπορεί η αντιπαροχή να σάρωσε τα πάντα, χώρους, ιδέες και συναισθήματα, αλλά δεν κατάφερε να σβήσει το σύνθημα στον παλιό τοίχο: Αντισταθείτε.
(Δημήτρης Γ. Μαγριπλής, Τα καναπεδάκια της ανεργίας. Μικροδιηγήματα. Εκδ. Κριτική, 2016, σε όλα τα βιβλιοπωλεία της Αργολίδας)
* Έχουν ήδη παρουσιαστεί από τα αργολικά περιοδικά και από την ηλεκτρονική έκδοση «Αργολικά»: η ποιητική συλλογή «Στα Τέταρτα του Χρόνου» («Χρώμα και Λόγος», εκδ. Αν. Σταμούλη, 2010), οι «Κρυφές ενοχές» (εκδ. Αν. Σταμούλη, 2011), οι «Δέκα Μικρές Εικονογραφημένες Ιστορίες» (εκδ. Ευθύνη, 2012). Σημειώνω με την ευκαιρία πως η πρώτη λογοτεχνική του προσπάθεια με τίτλο «Μαθήματα κηπουρικής και άλλα διηγήματα» κυκλοφόρησε το 2007 (εκδ. Σόκολη), ενώ ως Κοινωνιολόγος έχει επιμεληθεί τρεις εξαιρετικές συλλογικές εκδόσεις. Υπάρχουν ακόμη πολλές λογοτεχνικές δημιουργίες του δημοσιευμένες σε λογοτεχνικά έντυπα ή ηλεκτρονικά περιοδικά.
Γ. Κόνδης
