Η Υπατία του χθες και του σήμερα και η Παγκόσμια Ημέρα των δικαιωμάτων της Γυναίκας (της Μαρίας Βασιλείου)

Η Υπατία γεννήθηκε και έζησε στην Αλεξάνδρεια από το 370-415 μ.Χ. Ήταν θυγατέρα του φιλοσόφου και μαθηματικού Θέωνος, διευθυντή του Μουσείου (Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου) της Αλεξάνδρειας, και ως εκ τούτου είχε την τύχη να αποκτήσει σπάνια μόρφωση, σε μια εποχή που η θέση της Γυναίκας στην κοινωνία ήταν πολύ διαφορετική από την σημερινή. Το 392 μ.Χ. ήρθε για σπουδές στην Αθήνα και εντυπωσίασε με το πνεύμα, την σεμνότητα την ομορφιά και την ευγλωττία της.Στην Αθήνα παρακολούθησε μαθήματα στη νεοπλατωνική σχολή του Πλούταρχου του Νεότερου και της κόρης του Ασκληπιγένειας, ενώ μαθήτευσε και κοντά στον Πρόκλο και τον Ιεροκλή.

Πολύ σύντομα αναδείχθηκε σε μεγάλη μορφή στα Μαθηματικά και την Φιλοσοφία.
Μετά την επιστροφή της στην Αλεξάνδρεια, δίδαξε Μαθηματικά, Αστρονομία, Φιλοσοφία και Μηχανική στην Ανώτατη Σχολή της Αλεξάνδρειας, ενώ παράλληλα διέδιδε τις αρχές του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη. Η ξεχωριστή παιδεία της, την έκανε να υπερτερεί των άλλων φιλοσόφων της εποχής της, ενώ η γνώση των Μαθηματικών την οδήγησε σε μια άλλη θεώρηση της Νεοπλατωνικής Θεωρίας, στηριζόμενη στην μαθηματική σκέψη και τον μαθηματικό ορθολογισμό.

Όπως αναφέρουν οι βιογράφοι της, η Υπατία διέθετε αξιόλογο συγγραφικό έργο. Έγραψε σχόλια στα αριθμητικά του Διοφάντους, που θεωρείται ο πατέρας της Άλγεβρας, ανέπτυξε τις διοφαντικές εξισώσεις, έκανε διατριβή στα Κωνικά του Απολλωνίου και εργασίες στα Στοιχεία του Ευκλείδηκαι στον αστρονομικό κανόνα του Πτολεμαίου (Αλμαγέστη). Ένας από τους σημαντικότερους μαθητές της, υπήρξε ο Συνέσιος ο Κυρηναίος, ο οποίος υπό την καθοδήγησή της κατασκεύασε το αστρονομικό όργανο «αστρολάβος».

Άλλοι γνωστοί μαθητές της ήταν, ο Τρώιλος, ο σοφιστής Ιεροκλής και ο έπαρχος της Αλεξάνδρειας Ορέστης. Τα συγγράματά της χάθηκαν με την πυρπόληση της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας.
Στην ιστορία των επιστημών για δεκαπέντε αιώνες είναι η μοναδική γυναίκα που συναντάμε και η πρώτη που δίδαξε δημόσια, αποτελώντας αδιαμφισβήτητο σύμβολο της ισότητας των φύλων, ούσα ταυτόχρονα και μάρτυρας της γνώσης. Δεν είναι εξάλλου λίγες οι φορές, μέχρι και σήμερα, που είναι η μόνη γυναίκα που αναφέρεται στην ιστορία της αστρονομίας και των μαθηματικών.

Η Υπατία έπεσε θύμα του θρησκευτικού φανατισμού της εποχής της και είχε τραγικό τέλος. Λιθοβολήθηκε,,στις 8 Μαρτίου του 415 μ.Χ. απότον αμόρφωτο όχλο της Αλεξάνδρειας, ο οποίος προφανώς, δεν «κατανοούσε» την προσωπικότητα και την στάση ζωής της.

«Η Υπατία ήταν ένα πρόσωπο που χώριζε την κοινωνία σε δύο μέρη:
αυτούςπου την θεωρούσαν θαύμα του φωτός
και αυτούς που την έβλεπαν σαν απόστολο του σκότους.»
(Elbert Hunnard)

Ο αστεροειδής 238 Υπατία, που ανακαλύφθηκε το 1884, πήρε το όνομά του από την ιστορική αυτή μορφή.

   Ας έρθουμε στο σήμερα.    Μπορεί σήμερα να είμαστε «πολιτισμένοι», να μην υπάρχουν όχλοι πουλιθοβολούν, να υπάρχει συνταγματικά κατοχυρωμένη «ισοτιμία» ανδρών και γυναικών αλλά κακά τα ψέματα, γυναίκες σαν την Υπατία, δεν θεωρούνται από την τυπική ελληνική οικογένεια και κοινωνία πρότυπα προς μίμησιν. Και μπορεί να μην λιθοβολούνται κυριολεκτικώς, πλην όμως αγνοούνται, ζουν στο περιθώριο.Τα« μιντιακά στερεότυπα» που προβάλλονται ακόμη και σήμερα για την γυναίκαπαραμένουν αυτά των παραδοσιακών, όσο και των καταναλωτικών.

Είναι ουτοπία, να θεωρούμε ότι ακόμα και σήμερα στον αναπτυγμένο κόσμο, η ισότητα των δύο φύλων είναι γεγονός. Απέχουμε πολύ ακόμη από του να γίνει η ισότητα καθημερινή πρακτική και βίωμα πέρα από το να γίνει νόμος του κράτους.

Η παγκόσμια ημέρα των δικαιωμάτων των γυναικών, όπως είναι σωστό να λέγεται η 8η Μαρτίου- και όχι απλώς και μόνον «της Γυναίκας»-, έχει σκοπό, όπως και άλλες παγκόσμιες ημέρες, τον αναστοχασμό, σε συλλογικό και προσωπικό επίπεδο, και την ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης για τα προβλήματα των γυναικών. Αποτελεί επίσης ελάχιστο φόρο τιμής στις γυναίκες, που διεκδίκησαν δυναμικά και αγωνιστικά την ισοτιμία με τους άνδρες, πληρώνοντας ακόμη και με την ζωή τους την «αυτονόητη» σήμερα ιδέα ότι μια δημοκρατική και δίκαιη πολιτεία δεν διακρίνει τους πολίτες της, βάσει του φύλου τους.

Μαρία Βασιλείου
Βιολόγος- Ωκεανογράφος
MS στην Οργάνωση και Διοίκηση
Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου