Πώς το τρίβουν το πιπέρι
του διαβόλου οι καλογέροι
με το γόνα τους το τρίβουν
και το ψιλοκοπανίζουν
Ρυθμός αργός, θεατρική κίνηση με το δαιμόνιο στο μέσον να μαστιγώνει εκείνον που ξέφευγε από τον στίχο και το πνεύμα του. Η παραδοσιακή μουσική της αποκριάς ακόμη κι αν σκανδαλίζει μερικά σεμνότυφα μυαλά, ξαναγυρνά και με μια σκηνοθετημένη αυθεντικότητα μας προτρέπει να θυμηθούμε τους θησαυρούς της πολιτισμικής μας κληρονομιάς. Αργά ακούσαμε και καταλάβαμε (κάτι είναι κι αυτό!) πως η παράδοση δεν είναι στατική κατάσταση. Δεν είναι αναχρονισμός ούτε παλαιομοδίτικη αναφορά. Η παράδοση είναι παρελθόν, παρόν και μέλλον. Μια κατάσταση διαλόγου, διεργασίας και αναπροσδιορισμού του χώρου, των προσανατολισμών, της σκέψης και της συμπεριφοράς μας. Οι πολιτιστικοί σύλλογοι αποτελούσαν, αποτελούν και θα αποτελούν το πεδίο διαπραγμάτευσης ανάμεσα στην παράδοση, τον πολιτισμό που μας κληρονόμησαν και την ικανότητά μας να τον εμπλουτίσουμε.
Όπως και με το πιπέρι που το τρίβουν του διαβόλου καλογέροι, έτσι και ένα παραδοσιακό σημείο γύρω από το οποίο συμβολικά η κοινότητα τραγουδούσε και χόρευε, ήταν το γαϊτανάκι που αναβίωσε και πάλι από το Λύκειο Ελληνίδων Άργους και από άλλες πρωτοβουλίες στο Ναύπλιο. Να μια ιστορία παράδοσης και σκηνοθετημένης αυθεντικότητας που αξίζει να διηγηθούμε καθώς πίνουμε το κρασί μας και ετοιμαζόμαστε για τον επόμενο χορό.
Ήταν 2 Φεβρουαρίου 1976, όταν η πρωτοβουλία της πολυτάλαντης Προέδρου του Λυκείου Ελληνίδων Άργους Μαρίας Μουσταΐρα καρποφορεί. Στο Δημαρχείο Άργους πραγματοποιείται σύσκεψη με θέμα την αναβίωση της Αργείτικης Αποκριάς. Η Πρόεδρος του Λ.Ε.Α. καταφέρνει να πείσει τη Δημοτική Αρχή και τους φορείς της πόλης για τη σημασία της αναβίωσης της παραδοσιακής αυτής γιορτής και να αποσπάσει τη συγκατάθεση και τη συμμετοχή τους. Μια εβδομάδα μετά, στις 8-2-1976 το «Αργειακόν Βήμα» γράφει: «Ο σπόρος έπεσε! Η Αργείτικη Αποκρηά καθ’ όλας τας ενδείξεις θα ξαναζήση…. όλοι συνεφώνησαν και υπεσχέθηκαν να ενισχύσουν την προσπάθεια του Λυκείου Ελληνίδων στον τομέα αυτόν. Είμαστε βέβαιοι ότι τα στελέχη του Λυκείου θα εργασθούν με προθυμία για την επιτυχία της ωραίας αυτής πρωτοβουλίας αρκεί η αποκρηά που θα παρουσιάσουν να είναι γνήσια αργείτικη χωρίς ξενικές μιμήσεις και μαϊμουδισμούς και να αντικατοπτρίζει την ανόθευτη και πηγαία χαρμόσυνη ατμόσφαιρα την οποίαν άλλοτε δημιουργούσε στην πόλι μας η Αργείτικη Αποκρηά».
Η παρέλαση που θα οργανωθεί από το Λ.Ε.Α. θα έχει εξαιρετική επιτυχία. Οι περιγραφές της εποχής σημειώνουν τη μεγάλη συμμετοχή του κόσμου. Η παρέλαση ξεκινά με επικεφαλής την Φιλαρμονική του Δήμου με το μαέστρο της κ. Αρώνη, ακολουθείται από εύθυμους τύπους, ομάδες μασκαρεμένων πολιτών όλων των ηλικιών και λαϊκά όργανα να παίζουν σε όλη τη διάρκειά της. Στο τέλος, στην κεντρική πλατεία οι παραδοσιακοί χοροί θα πλαισιώσουν το πανέμορφο γαϊτανάκι που έβγαινε από τα βιβλία της λαογραφίας για να ζωντανέψει ξανά και κυριολεκτικά να σημαδέψει τη χαρούμενη εκείνη μέρα.
Με τα χρόνια τα πράγματα άλλαξαν, οι συνήθειες ακολούθησαν τη ροή των κυρίαρχων καταναλωτικών προτύπων, τα κλαρίνα και τα λαούτα αντικαταστάθηκαν από τα μεγάφωνα στους δρόμους και τους ρυθμούς της μακρινής βραζιλιάνικης σάμπας. Παρά την κυριαρχία αυτή, δεν είναι λίγοι εκείνοι που ακολουθούν ακόμη και σήμερα, αντιστεκόμενοι κατά κάποιο τρόπο, τις παραδοσιακές μορφές αποκριάτικης διασκέδασης, με τους χορούς και τη μουσική που πάντα ακούγονταν σε τούτα τα χώματα Το Λ.Ε.Α. είναι ένας από τους σημαντικότερους συλλόγους που στήνει αναχώματα στην πλημμυρίδα των απομιμήσεων δημοτικής και λαϊκής μουσικής, επιμένοντας να καλεί παραδοσιακούς μουσικούς στις εορταστικές του εκδηλώσεις.
Η παράδοση επαναλήφθηκε λοιπόν και φέτος και μάλιστα με μια ωραία έκπληξη! Το Γαϊτανάκι ζωντάνεψε πάλι και με τους ήχους της δημοτικής μουσικής από το συγκρότημα του Βαγγέλη Κώτσου, βρέθηκε μέσα στην αίθουσα του χορού. Στην άκρη από τις πολύχρωμες κορδέλες του τα κορίτσια του χορευτικού, χαρούμενα κρατούσαν το ρυθμό και χόρευαν θυμίζοντας τις εικόνες εκείνης της πρώτης αναβιωμένης αποκριάς του 1976, αλλά και για όσους γνώρισαν παλαιότερες εποχές οι μνήμες των κανταδόρων και των χορών παντού στην πόλη ήρθαν αβίαστα στο μυαλό. Στιγμές κατά τις οποίες οι πολίτες ανέτρεπαν τις δυσκολίες της κάθε εποχής και δημιουργούσαν άλλες εύθυμες και χαρούμενες για να αντλήσουν θάρρος και αισιοδοξία. Το τραγούδι και ο χορός παραμένουν τα μέσα για να ζήσουμε από την άλλη μεριά της … καθημερινής δυστροπίας και να (συν)αισθανθούμε την ομορφιά, την αγάπη, την κοινότητα του σκοπού να περπατήσουμε το δρόμο της ζωής παρέα.
Ο Βαγγέλης Κώτσου τα τραγούδησε όλα αυτά σε όλους τους τόνους, τους ρυθμούς και τα λόγια. Μαζί του με μοναδική μαεστρία στο κλαρίνο ο Νίκος Παπαηλίου, στο βιολί ο Παύλος Μπατσικούρας, στο σαντούρι ο Χρήστος Λαδάς, στο λαούτο ο Κυριάκος Μαρκόγιαννης και στο τουμπερλέκι ο Γιώργος Κλάδης, παρουσίασαν τραγούδια και σκοπούς από όλα τα μέρη της Ελλάδας. Κάπως έτσι μαθαίνουμε πως εκτός από το πιπέρι υπάρχουνε και … τα κουκιά!
Πέρασα από την Καρυά
κ’ είδα τις Καρυώτισσες
πως φυτεύουν τα κουκιά
έτσι τα φυτεύουνε, μωρέ παιδιά
……………………………….
Γ. Κόνδης
