Black… money (Γράφει ο Χρυσοβαλάντης Μπούτσικος)

Τελικά, καταφέραμε να βγούμε μαζικά στους δρόμους! Ο κόσμος συσπειρώθηκε επιτέλους πίσω από κάτι που δείχνει να τον εκφράζει σε μέγιστο βαθμό: η ορμέφυτη, ακατανίκητη επιθυμία για αγορές. Η φετινή «Black Friday» στην Ελλάδα καταγράφει ήδη από τις πρώτες ώρες υψηλό επίπεδο ανταπόκρισης. Ως και σχολεία γνώρισαν μεγάλη υποχώρηση του μαθητικού τους δυναμικού σήμερα λόγω… αγορών.

Ουσιαστικά η φετινή Παρασκευή της Αγίας Αικατερίνης – αλήθεια, πάμε ένα στοίχημα, πού μπήκαν πιο πολλοί, στην εκκλησία ή στα καταστήματα; – αποδεικνύει αυτό που κατά βάθος όλοι γνωρίζουμε, δηλαδή ότι «λεφτά υπάρχουν» και ότι απλώς περιμένουν υπομονετικά, καταχωνιασμένα σε κάποια σεντούκια, συρταράκια, αρκουδάκια, λαμπατέρ κ.λπ., ώσπου να χαράξει ο αενάως καταδεκτικός ήλιος των εκπτωτικών προσφορών.

Ότι η υλική μας πενία, όσο σαρωτική κι αν υπάρξει ποτέ, πάντα θα βρίσκει ανακουφιστική λύτρωση δίπλα σε κάποιο καινούριο συνοδευτικό πραγματάκι της άλλως άχαρης ζωής μας.

Ότι παρά την εγχώρια γκρίνια, η οποία τείνει να εξελιχθεί σε εθνικό μας σπορ με επιδόσεις μάλιστα ολυμπιακών προδιαγραφών, αρκεί μια χαμογελαστή υπόσχεση συμφέρουσας αγοράς, για να μας κάνει να φορέσουμε τη γιορτινή μας διάθεση, να πετάξουμε έστω και για λίγο τα κουτάκια των αντικαταθλιπτικών στο ντουλάπι και να ξεχυθούμε στους δρόμους με την ασυγκράτητη ένταση που κάποτε παρακινούσε τους ανθρώπους να εξεγερθούν διεκδικώντας μια καλύτερη ζωή, πιο ανθρώπινη, πιο υποφερτή, πιο ουσιαστική.

Ότι, τελικά, το καταραμένο αυτό «σύστημα» που όλοι καταδικάζουμε με την πρώτη ευκαιρία και ωρυόμαστε αναφανδόν εναντίον του σαν λυσσασμένα, πλην ασφαλώς δεμένα, σκυλάκια, μπορεί να μας ταλαιπωρεί, μπορεί να μας γονατίζει και βάναυσα να μας απελπίζει, ξέρει ωστόσο – να βρούμε το θάρρος να του το αναγνωρίσουμε – να μας αφυπνίζει όσο καμιά άλλη πνευματική ή ηθική αξία του βίου μας.

Και, φυσικά, να μας παρατάσσει σαν πειθήνια στρατιωτάκια μπροστά από τις κλειστές και ασφαλώς φυλασσόμενες βιτρίνες των τραπεζών και των εμπορικών καταστημάτων.

Μόλις δοθεί το σύνθημα, μόλις σφυρίξει ο ποιμένας της ετερόκλητης αυτής αγέλης, όλα τα μέλη της ξεχύνονται για την έγκαιρη απόκτηση μερικών ακόμη συσκευών, για τις οποίες το προηγούμενο βράδυ έχουν αφιερώσει ώρες εξοντωτικής μελέτης και ηλεκτρονικής περιήγησης, τόσες που, αν αφιέρωναν τις μισές μόνο οι μαθητές μας στο σχολείο για την εκπόνηση των εργασιών τους, ο γράφων και πολλοί άλλοι του σιναφιού του θα ανήκαν στους ευτυχέστερους ανθρώπους επί γης.

Έτσι που λέτε. Ευτυχήσαμε να το ζήσουμε κι ετούτο. Κατακτήσαμε την κορυφή του πλέον χρεωμένου οικονομικά κράτους, της πλέον χρεωκοπημένης ηθικά κοινωνίας, της πλέον ταλαιπωρημένης από ψυχικές ασθένειες γωνιάς της Ευρώπης, αλλά διατηρούμε ακλόνητη τη βαθιά μας πίστη στα αδιαπραγμάτευτα ιδανικά του «υγιούς» καταναλωτισμού με ζήλο υποδειγματικό ακόμα και για τους άφρονες υποστηρικτές του, όπου γης, δογματισμού.

Σε αυτή τη χώρα, όπου τα τελευταία χρόνια οι μόνες επιχειρήσεις που άνοιξαν και δεν έκλεισαν παταγωδώς, ήταν τα ενεχυροδανειστήρια, τα καταστήματα γρήγορου φαγητού και του καφέ στο χέρι και, βεβαίως, οι ναοί του κρατικού τζόγου. Εκεί μέσα ο Έλληνας προσπάθησε να διαφυλάξει τη διακορευμένη του αξιοπρέπεια, εκεί αναζήτησε τη θαλπωρή μιας ιδέας διασκέδασης του Σαββατοκύριακου, εκεί πίστεψε ότι ενδεχομένως θα επιβράδυνε με επιτυχία την κατρακύλα της κοπιώδους αλλά και μάταιης καθημερινότητάς του.

Μέσα σε ένα τέτοιο ζοφερό πλαίσιο, μέσα στην ανυπόφορη αυτή μαυρίλα των δυσβάστακτων φορολογικών υποχρεώσεων, ανατέλλει ο ήλιος των μονοήμερων εκπτώσεων. Ο λόγος; Δε στοχεύουν στον ρημαγμένο συνταξιούχο, δεν στοχεύουν στον ανυπεράσπιστο μεροκαματιάρη, δεν στοχεύουν στον απελπισμένο άνεργο. Στοχεύουν στο «μαύρο χρήμα», στο αφορολόγητο και ως κόρη οφθαλμού προστατευμένο κεφάλαιο, το οποίο γνωρίζει το σύστημα πως ο Έλληνας κατέχει ακόμα στις διπλές στρώσεις του πορτοφολιού του για κάθε ανάγκη. Γιατί αυτό ακριβώς το σύστημα τού επέτρεψε να το συσσωρεύσει. Και ασφαλώς, δε χρειάζεται να προκύψει κάποια ουσιαστική ανάγκη για το ξέπλυμά του.

Το σύστημα δημιουργεί από μόνο του πλαστές, εφήμερες ανάγκες της μιας μέρας (Black Friday), ή της μιας νύχτας (λευκές νύχτες), για να σε πείσει να ξεκλειδώσεις το σεντούκι και να ξοδέψεις μερικά χαρτονομίσματα – εξάλλου, το σύστημα διατείνεται πως το αξίζεις πραγματικά μετά από τέτοιο ανελέητο κυνήγι φορο-αποφυγής!

Δεν είναι τυχαίο ότι διαπίστωσα από μια πρόχειρη έρευνα π.χ. πως οι ακριβότερες συσκευές της Apple είχαν εξαντληθεί ως το μεσημέρι, τουλάχιστον στα επώνυμα καταστήματα. Είναι γεγονός ότι οι συμπατριώτες μας πάντα επένδυαν στην ποιότητα! Καλά το έλεγε ένας παλιός μου δάσκαλος: «στην Ελλάδα η μόνη πιθανότητα για επανάσταση, είναι να κλείσουν τα σούπερ μάρκετ».

Ας το παραδεχτούμε μια και καλή. Ο καπιταλισμός εκτός από ψωμάκι μάς χόρτασε επίσης και με έναν αξεδιάλυτο σωρό κολακευτικής γοητείας των πιο ταπεινών μας ενστίκτων. Και το δεύτερο, κυρίως, είναι που τον κρατά ως αυτή τη στιγμή παντοδύναμο στη γη, χωρίς κάποιο άλλο πειστικό αντίπαλο δέος.

Δεν ξέρω πόσα έσοδα καταμετρούν απόψε οι καταστηματάρχες λόγω της Black Friday που έδυσε. Ξέρω όμως, ξέρουμε όλοι μας κατά βάθος ότι όσο καταμετρά ο υλικός ευδαιμονισμός τέτοιες εντυπωσιακές νίκες πάνω στη στοιχειώδη ανθρώπινη λογική, η ηθική μας επιφάνεια καταποντίζεται σε επίπεδα διόλου αξιοζήλευτα. Δεν έχω τίποτα με τις επιχειρήσεις που επινοούν κόλπα, για να επιβιώσουν. Αυτός είναι ο κόσμος των business, αυτός ήταν πάντα.

Οι εταιρείες αναζητούν ρευστότητα σε μια εποχή παρατεταμένης ύφεσης και καλά κάνουν. Εμείς, όμως, τί στο καλό αναζητάμε στριμωγμένοι και τσαλαπατημένοι, αχάραγα ξημερώματα, έξω από τις βιτρίνες με τις ηλεκτρονικές συσκευές; Φρονώ ότι η συνέχιση της ανάλυσης απαιτεί τη συνδρομή ειδικευμένου ψυχολόγου.