Προδημοσίευση έρευνας του Γεωργίου Κόνδη
Τι είναι παράδοση και ποια η θέση της στο σήμερα; Ποιος είναι ο ρόλος των πολιτιστικών συλλόγων στη διάσωση, διατήρηση και μετάδοση των πολιτισμικών αγαθών; Έχουν λόγο και μέλλον στη διατήρηση πρακτικών και δράσεων που να διασφαλίζουν τη σύνδεση με το παρελθόν και να προκρίνουν μορφές ανάπτυξης στο μέλλον; Στα ερωτήματα αυτά και σε πολλά άλλα επίσης σημαντικά απαντά μια σειρά από έρευνες για τις αργολικές συσσωματώσεις με πρώτο σταθμό τους πολιτιστικούς συλλόγους και πρώτη περίπτωση διερεύνησης το Λύκειο των Ελληνίδων του Άργους. Η σειρά αυτή των ερευνών αφορά σε ολόκληρο το φάσμα των αργολικών συσσωματώσεων (πολιτιστικές, επαγγελματικές, οικονομικές, κ.ά), που παρεμβαίνουν και (συν)διαμορφώνουν σε περιφερειακό/εθνικό επίπεδο και με συγκεκριμένους τρόπους, τα δίκτυα αξιών, στάσεων, προτύπων συμπεριφοράς, τρόπων σκέψης, ηθών και εθίμων. Η συζήτηση για τον πολιτισμό και την παράδοση διατηρείται ακόμη και στη σημερινή δύσκολη συγκυρία ζωντανή και ενδιαφέρουσα, προσφέροντας νέους προσανατολισμούς στην πολιτισμική δημιουργία. Ενισχύεται έτσι η αντίληψη που αναζητά στους πολιτιστικούς συλλόγους στοιχεία κοινωνικού δυναμισμού και ανανέωσης και όχι στιγμιαίας κατανάλωσης πολιτιστικών προϊόντων μεταξύ των οποίων και μια κάποια παράδοση.
Η λειτουργία τους σε τοπικό ή περιφερειακό επίπεδο δεν σημαίνει πως λειτουργούν αυτόνομα από τα ευρύτερα εθνικά ή διεθνή πλαίσια. Αντίθετα, συμμετέχουν στην οργάνωση και λειτουργία τους και αντιδρούν στις αλλαγές που συντελούνται. Έτσι, για παράδειγμα, θεωρούμε πως ο ρόλος των συλλόγων στη διατήρηση των τοπικών και εθνικών παραδόσεων, αποτελεί κορυφαία ένδειξη αντίστασης σε μια παγκόσμια προσπάθεια «ομοιομορφοποίησης» που απειλεί την ιδιαιτερότητα και την πολυμορφία των κοινωνικών σωμάτων. Ταυτόχρονα και διατηρώντας μια κοινή πολιτισμική αναφορά, η οργάνωση και λειτουργία τους σε τοπικό/περιφερειακό επίπεδο επιτρέπει την εξέταση στοιχείων και ιδιαιτεροτήτων που αποτελούν τη μαγιά του λαϊκού πολιτισμού.
Με αφορμή την συμπλήρωση πενήντα (50) χρόνων από την ίδρυση του Λυκείου των Ελληνίδων Άργους, δόθηκε η ευκαιρία (ιδέα-πρόταση της Προέδρου του Λ.Ε.Α. Έφης Δημοπούλου-Κώρου) μιας πρώτης έρευνας στο επίπεδο των πολιτιστικών συσσωματώσεων στην Αργολίδα. H έρευνα ξεκίνησε τον Φεβρουάριο 2015 και κάλυψε το μεγαλύτερο μέρος του αρχειακού υλικού και των προφορικών αναφορών τον Σεπτέμβριο 2016. Σημειώνω αυτή τη διαδρομή για:
• να υπενθυμίσω πως οι έρευνες έχουν πάντα μια «είσοδο» ανοικτή ώστε να συμπληρώνονται με νέες πληροφορίες και υλικό όταν αυτά προκύπτουν
• να επαναλάβω, για μια ακόμη φορά, πως στην Ελλάδα ιδιαίτερα η τοπική έρευνα ενέχει χαρακτήρα ηρωισμού καθώς κατεστημένες νοοτροπίες και στάσεις ορθώνουν, μερικές φορές, σοβαρά εμπόδια στην ολοκλήρωσή της.
Η έρευνα που θα παρουσιασθεί για το Λύκειο των Ελληνίδων Άργους, διατηρεί μια προνομιακή σχέση με το αντικείμενο σε τρία επίπεδα. Πρώτον, την παρουσίαση ενός «παρθένου» αρχειακού υλικού (δημοσιεύσεις, έγγραφα, φωτογραφίες, χειρόγραφα, κ.ά) για την οργάνωση και λειτουργία ενός πολιτιστικού συλλόγου. Παρ’ότι υπάρχουν ήδη κάποιες αντίστοιχες δημοσιεύσεις, είναι η πρώτη φορά που δεν παρουσιάζεται ένα ιστορικό φωτογραφικό λεύκωμα, αλλά μια έρευνα που συμμετέχει στον ευρύτερο διάλογο για την παράδοση και τον πολιτισμό. Δεύτερον, η θεωρητική υποστήριξη προέρχεται από τη μοναδική πλήρη έρευνα που έχει δημοσιευτεί από το κεντρικό Λύκειο Ελληνίδων Αθηνών και αποτελεί σημείο αναφοράς κάθε ανάλογης έρευνας. Τρίτον, διατηρεί ζωντανή την επικοινωνία με τους πολίτες που συμμετέχουν ποικιλοτρόπως στη διαμόρφωση της έρευνας. Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα μέσα στην επιτόπια έρευνα, αν όχι το σημαντικότερο, αλλά και το πιο χρονοβόρο καθώς προϋποθέτει σχέση εμπιστοσύνης και ανάδειξης του υλικού που εμπιστεύονται οι πολίτες στον ερευνητή.
Στην έρευνα παρουσιάζονται τα σημαντικότερα στοιχεία της εμφάνισης του Λυκείου των Ελληνίδων το 1911, που οδηγούν στην ίδρυση των παραρτημάτων στις διάφορες πόλεις της χώρας. Στην Αργολίδα ιδιαίτερα πιστοποιείται ήδη από τις αρχές του 20ου αι. η ύπαρξη της «Ενώσεως των Ελληνίδων», ο προπομπός της οργάνωσης του Λυκείου. Η ιδεολογική του συγκρότηση θα επηρεάσει και τα παραρτήματά του σε μια σειρά από θέματα, όπως ο ρόλος της γυναίκας στην κοινωνία, το πρόσωπο της Μητέρας και η σημασία του, η ιδέα της εθνικής συγκρότησης σε σχέση με την λαϊκή παράδοση, κ.ά. Ταυτόχρονα, τα τοπικά Λύκεια θα αποτελέσουν τους πόλους διάσωσης ενός πολύτιμου υλικού (μουσική, φορεσιές, ήθη/έθιμα, κ.ά) για την διατήρηση, μετάδοση και ανανέωση της παράδοσης σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Στο πλαίσιο αυτό, το Λύκειο των Ελληνίδων Άργους που είναι ένα από τα νεότερα (1965), θα στηρίξει στις δραστηριότητές του σε δυο σημαντικά στοιχεία : την ύπαρξη του αρχαίου θεάτρου Άργους και την «γονιμότητα» ενός πολιτισμικού εδάφους ιστορικά πλούσιου σε στοιχεία και ταυτόχρονα δεκτικού σε νέα.. Οι μουσικές του εκδηλώσεις σηματοδοτούν από τη δεκαετία του ’60 μια σημαντική ποιοτική πρόταση ψυχαγωγίας, ενώ η σταδιακή οργάνωση της ιματιοθήκης του και των ομάδων παραδοσιακού χορού και μουσικής θα αποτελέσουν ένα επίσης σημαντικό πεδίο δράσεων πολιτισμού στην Αργολίδα. Καθώς δε το δίκτυο των τοπικών Λυκείων οργανώνεται καλύτερα, οι ανταλλαγές μέσω των συναντήσεών τους θα αποτελέσουν μια πρόσθετη πηγή πλούτου για την ελληνική παράδοση και τον πολιτισμό.
Η έρευνα αυτή αποτελεί μια συμβολή στην αργολική κοινωνική και πολιτισμική ιστορία, συμμετέχοντας στον γενικότερο διάλογο για την παράδοση και τον πολιτισμό και τη σημασία τους στην πορεία ενός λαού. Ο μεγάλος φιλόσοφος Καρλ Πόππερ έλεγε πως η παράδοση μπορεί να είναι πηγή γνώσης καθώς η γνωστική διαδικασία δεν ξεκινά ποτέ από το μηδέν. Υπό την έννοια αυτή κανείς δεν μπορεί να ζήσει «εκτός παράδοσης» και η έρευνα αυτή φιλοδοξεί να προσθέσει τη δική της συμβολή.
Γ. Κόνδης
