Όταν απομακρύνεσαι από ένα τόπο και, μετά από καιρό, ξαναγυρίζεις, κατά πάσα πιθανότητα, γιά να μη πω βεβαιότητα, μπορείς να δεις την κατάσταση πολύ πιo αντικειμενικά και, πάντως, αφανάτιστα. Αργολιδέας ο ίδιος και με χρόνια απουσίας στο εξωτερικό, τον τελευταίο καιρό επανακάμπτω κανονικά και ξανακυτάζω πόλεις και τοπία της πατρίδας με άλλο μάτι.
Με το «άλλο» αυτό βλέμμα είδα και όσα παρουσιάζει σήμερα το κέντρο του Άργους. Και αυτόματα ήρθε στη μνήμη εκείνο το ασύγκριτο άρθρο του συμπατριώτη μας Άγγελου Τερζάκη, κλασικό πια στο είδος του και που θα έπρεπε να διδάσκεται στα σχολεία. Αλλά και να μοιράζεται σε νέους δημάρχους και νεοεκλεγμένα δημοτικά συμβούλια. Πρόκειται για τον «Οίστρο ακολασίας», που δημοσιεύθηκε στην αθηναϊκή εφημερίδα «Το Βήμα», όπου ήταν τακτικός αρθρογράφος ο συγγραφέας, στο φύλλο του της 7 Οκτωβρίου 1973.
Πρόκειται για την εποχή όπου είχε σχεδόν ολοκληρωθεί η «ανάπλαση» της Ακροναυπλίας, με τα γνωστά αισθητικά αλλά και στατικά αποτελέσματα – χρειάστηκε να προστεθεί η τεράστια αντηρίδα, ώστε να μην έρθει κάτω όλος ο βράχος μετά τα έργα «ανάπλασης». Φεύγοντας από την Ελλάδα, σε δουλειά που είχα βρει σε άλλη ήπειρο, πήρα κι αυτό το άρθρο μαζί μου. Ενδόμυχα ίσως για να στερεώσω μέσα μου τη γνώμη ότι άφηνα μια πατρίδα που ξέκοβε πια από τις βαθύτερες και πιο ουσιαστικές ρίζες της.
Ποιός θα τόλεγε ότι μετά από μισόν αιώνα στην άλλη πόλη του νομού, το ιστορικό Άργος, τώρα υπό καθεστώς όχι δικτατορίας αλλά δημοκρατίας και με λεφτά της μη ελέγχουσας εδώ Ευρωπαϊκής Ένωσης, ένας άλλος οίστρος ακολασίας θα ξεπάτωνε το ιστορικό κέντρο της! Πριν όμως μπω στο θέμα μας, ας παραθέσω ένα ουσιαστικό απόσπασμα από το άρθρο του Τερζάκη, ευχόμενος τα φιλόξενα για μένα «Αργολικά», που διακρίνονται από όσο τα παρακολουθώ για την παρρησία γνώμης τους, να αναδημοσιεύσουν και να προβάλουν το σίγουρα ξεχασμένο άρθρο του Τερζάκη. Προς γνώση και προβληματισμό όλων.
Λέει, λοιπόν, στην αρχή του άρθρου του ο Τερζάκης:
«Μακαρίζω συχνά τους επιπόλαιους και τους άπιστους, αυτούς πού δεν συνδέονται ποτέ βαθύτερα με πρόσωπα, πράγματα, τόπους. Είναι αξιοζήλευτα ελαφρόκαρδοι και για τη ζωή καταβάλλουν ελάχιστο αντίτιμο. Κι’ έπειτα υποπτεύομαι πώς ανάμεσα στις τάξεις τους στρατολογούνται οι εξ επαγγέλματος ανακαινιστές, οι κατά σύστημα πρωτοπόροι, όλοι αυτοί πού επιταχύνουν την πάροδο του καιρού. Βέβαια, δεν πρέπει να νομίζουμε πώς το αντίθετό τους είναι οι οπισθοδρομικά συντηρητικοί, τ’ αρνητικά στοιχεία. Το αντίθετό τους είναι εκείνοι που δένονται προσωπικά, συναισθηματικά, με τα φαινόμενα του κόσμου τούτου, ιδωμένα από τη σκοπιά του ανθρώπου, δηλαδή με ζέστα, πόνο, αγάπη, ευλάβεια. Και πάλι, όχι με όλα δίχως εξαίρεση τα φαινόμενα, μ’ εκείνα μόνο που τους φαίνονται ν’ αντιπροσωπεύουν μιαν αξία πνευματική».
Και παρακάτω:
«Αλλοίμονο! Ζούμε σ’ έναν αιώνα όπου η πίστη δεν αποφέρει τίποτα, ενώ η απιστία κι ο βανδαλισμός πολλά. Ο άνθρωπος σκοτώνει την ψυχή του για να εισπράττει, αυτοκτονεί για να εισπράττει (………). Δεν ξέρω καταστροφή στον τόπο μας που μην έχει γίνει στ’ όνομα της προόδου: για μια βελτίωση, για μίαν αξιοποίηση, για έναν καλλωπισμό. Θα παραδώσουμε στους απογόνους μας μια πατρίδα με πρόσωπο μασκαρά (……..). Ποιός θα συγκρατήσει τον σατανισμό του ανθρώπου; Ακόμα και οι πιο καλοπροαίρετοι δεν είναι σε θέση πάντοτε ν’ αναμετρούν τις συνέπειες που έχουν οι προθέσεις τους».
Με τα στοιχεία που έψαξα και βρήκα η κεντρική πλατεία του Άργους διαμορφώθηκε σταδιακά από τα τέλη του 19ου αιώνα και οι μικρές αλλαγές που ήρθαν στον διάβα του χρόνου «έδεσαν» με ό,τι προηγουμένως είχε διαμορφωθεί. Ακόμα και η ήπια ανάπλαση που είχε αναληφθεί επί της δημαρχίας του κ. Δ. Παπανικολάου συνέβαλε στην ανάδειξη των διαχρονικών στοιχείων της πλατείας, με σεβασμό σε αυτά. Σήμερα, σημειώνεται μία αυθάδης και ριζοσπαστική ανατροπή και διάλυση όλων των διαχρονικών αυτών στοιχείων, με τη δημιουργία ενός πλήρους κενού συνέχειας. Συζητώντας με κάποιους άκουσα το «επιχείρημα» για το κατάντημα της πλατείας από την εισβολή και επικάλυψη τραπεζοκαθισμάτων. Mα αυτά με άδειες των δημοτικών αρχών τοποθετούνταν και επεκτείνονταν, μάλιστα και μέσα στο μοναδικό κεντρικό πάρκο! Ή μήπως τώρα, μετά την ανάπλαση, δεν θα ξανατοποθετηθούν, για την εμπορική «αξιοποίηση» της πλατείας; Nαι ή όχι;
Αναφέρεται επίσης το όνομα του μελετητή, ως σοβαρού και αξιόλογου. Ομολογώ δεν έχω γνώση προηγουμένων μελετών του, αλλά βλέπω τι υλοποιείται στο Άργος. Και διαβάζοντας τα σχετικά Πρακτικά του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, που κάποιοι είχαν την καλοσύνη να μου θέσουν υπόψη στην αναζήτησή μου -Πρακτικά όπου αποτυπώνεται μία κυριολεκτικά απίστευτη «συζήτηση»!- διαβάζω διαμαρτυρίες για την πλήρη έλλειψη επαφής μελετητή με την ιστορική και αισθητική πραγματικότητα της πόλης του Άργους. Αλλά και θυμίζω ότι στο Ναύπλιο, μόλις μία δεκαετία σχεδόν μετά το ανοσιούργημα της Ακροναυπλίας, είχαμε δεύτερη παρόμοια «ανάπλαση», αυτή τη φορά της πλατείας Συντάγματος, της οποίας κυριολεκτικά άλλαξαν τα φώτα τόσο σχεδιαστικά όσο και με τη χρήση ακατάλληλων υλικών επίστρωσης, δύο κατά τα άλλα πασίγνωστοι για την ποιότητα της εργασίας τους αρχιτέκτονες (οι κ. Αλ. Καλλιγάς και Δημ. Φιλιππίδης, οι οποίοι και ευσχήμως αποφεύγουν να μνημονεύουν στην εργογραφία τους την «ανάπλαση» αυτή).
Προτιμώ, όμως, να αναφερθώ σημειακά σε στοιχεία της κεντρικής πλατείας του Άργους, πριν ξεχαστούν (και αυτά), ώστε να παραμείνει και η καταγραφή του τι εξαφανίζεται ή και καταστρέφεται με το «έργο» της «ανάπλασης»:
• «Ξυρίστηκε» ολόκληρο το κεντρικό άλσος της πόλης, με την αόριστη υπόσχεση ότι θα φυτευθούν μερικές εκατοντάδες δέντρα, μάλιστα ύψους άνω των τριών μέτρων – στη συνέχεια έγινε λόγος απλώς για «φυτά», φυτό βέβαια είναι και το γκαζόν κλπ. Τη θέση του έχει καταλάβει μία κυβοτσιμεντωμένη έκταση, με υποδοχές μόλις για πέντε δέντρα.
• Κόπηκαν περίφημες και ιστορικές νεραντζιές της πλατείας και ελάχιστες έχουν απομείνει.
• Κόπηκαν οι δύο κυριολεκτικά αιωνόβιοι φοίνικες προς νότο του Αγ. Πέτρου, τοπόσημο και αυτοί της πλατείας από το τέλος του 19ου αιώνα. Τα περί ασθένειάς τους δεν πείθουν, αφού καμία ενέργεια θεραπευτική δεν έγινε έγκαιρα για να σωθούν, ούτε έστω γίνεται για να αντικατασταθούν με δύο ομοειδή φυτά.
• Τα φωτιστικά από μαντέμι, κομψοτεχνήματα και αυτά του τέλους του 19 αιώνα, ξηλώνονται και αντικαθίστανται με άσχετα πανύψηλα, κυριολεκτικά της «σειράς».
• Οι πλάκες επίστρωσης καλής ποιότητας, που είχαν τοποθετηθεί κατά την ήπια ανάπλαση της δεκαετίας του 1980, είτε ξηλώνονται και αυτές είτε …επικαλύπτονται με άλλες πλάκες!
• Τα καλόγουστα περίπτερα, τέσσερα τον αριθμό, που τοποθετήθηκαν μάλιστα με χάλκινες στέγες κατά την προηγουμένη ανάπλαση, ξηλώνονται και αυτά και βλέπω να προχωρεί η αντικατάστασή τους με είδος «καλυβών» και με ευτελέστατα υλικά.
• Μαζί με τα άλλα ξηλώθηκαν και τα πέτρινα ρείθρα των πεζοδρομίων της πλατείας.
• Κυριολεκτικά η «αποθέωση» του όλου έργου γίνεται με την κατασκευή λίμνης, ποταμακίων και …γέφυρας, νότια του Αγ. Πέτρου! Και αυτό, πλην του αισθητικού καραγκιοζολικιού, σε εποχή που ο μεταδιδόμενος από κουνούπια ιός Ζίκα, ο οποίος ήδη μεταφέρθηκε και σε ευρωπαϊκές χώρες, απειλεί και τη δική μας χώρα. Δημιουργείται, λοιπόν, ιδεώδης «υποδοχέας» και για τον ιό αυτόν κι ας σταματήσουν τα σχόλια περί χλωρίου στο νερό! Το χρησιμοποιούν και σε ευρωπαϊκές και σε νοτιοαμερικανικές χώρες (το γνωρίζω προσωπικά), αλλά αυτό δεν εμπόδισε τον ιό. Απλώς να δούμε πού θα κρύβονται, μετά, ορισμένοι…
• Είναι πλέον ξεκάθαρο ότι τσιμεντώνονται εκτεταμένα χώροι, όχι μόνο της κεντρικής πλατείας αλλά και της παιδικής χαράς και της λαϊκής αγοράς, δίχως κανέναν αποχρώντα ή χρηστικό λόγο.
• Τμήμα της κεντρικής αρτηρίας της οδού Δαναού πεζοδρομήθηκε, έγινε αντιστροφή της κυκλοφορίας δρόμων σε όλο το οδικό δίκτυο της πόλης, δίχως να έχει υπάρξει συνολική κυκλοφοριακή μελέτη για την πόλη και να έχει εγκριθεί από τα αρμόδια όργανα. Το αποτέλεσμα το «γεύθηκα» και εγώ αποχαιρετώντας το Άργος.
Πολλά λέγονται για την προσέλκυση τουριστών στην πόλη. Μα καλά τόσοι αρμόδιοι της πόλης έχουν ταξιδέψει στο εξωτερικό, πώς δεν αφομοίωσαν βασικά δεδομένα πριν βάλουν τέτοιο χέρι στο κέντρο της; Οι τουρίστες θα έρθουν στο Άργος για να πιουν καφέ στην κεντρική πλατεία και μετά να φύγουν; Τι θα τους προσελκύσει παραπέρα;
Αλλ’ ας τελειώσω ξαναγυρίζοντας στον Τερζάκη. Ας διαβαστεί κι ας προβληματίσει. Διότι πολλή δουλειά θα περιμένει τους μελλοντικούς κατοίκους της πόλης, εννοώ για να συνεφέρουν το κέντρο της…
